Trong những năm qua, chính quyền
các cấp luôn quan tâm đến công tác giải quyết các mâu thuẫn, tranh chấp trong
nhân dân đặc biệt là mâu thuẫn, tranh chấp trong lĩnh vực đất đai. Chính sách,
pháp luật về giải quyết mâu thuẫn, tranh chấp ngày càng hoàn thiện tạo điều kiện
thuận lợi hơn cho tổ chức, cá nhân, chính quyền địa phương thực hiện công tác
hòa giải, giải quyết các mâu thuẫn, tranh chấp trong nhân dân, bảo vệ quyền và
lợi ích hợp pháp của công dân, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà
nước.
Tuy nhiên, trên thực tế, tình hình
mâu thuẫn, tranh chấp trong lĩnh vực đất đai vẫn diễn ra rất phức tạp, đòi hỏi
phải có những giải pháp hết sức căn cơ, đồng bộ, với sự tham gia của nhiều cấp,
nhiều ngành và các văn bản quy phạm pháp luật cần theo kịp, dự báo sát với tình
hình thực tế.
Theo thống kê có những vụ việc
kéo dài trên 15 năm, đã qua nhiều cấp, nhiều ngành và hầu hết đều có tới nhiều
quyết định giải quyết hành chính nhưng do không thỏa mãn với quyết định nên người
dân tiếp tục khiếu kiện lên cấp cao hơn làm ảnh hưởng đến tình hình ANTT.
Một số địa phương đã đặt công tác
giải quyết mâu thuẫn, tranh chấp về đất đai là nhiệm vụ trọng tâm trong công
tác quản lý đất đai; đổi mới công tác tiếp công dân, kiện toàn bộ máy và nâng
cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác tiếp công dân và giải quyết mâu thuẫn,
tranh chấp về đất đai. Công tác hòa giải ở cơ sở và xét xử, giải quyết mâu thuẫn,
tranh chấp về quản lý, sử dụng đất đai đã cơ bản bảo đảm được quyền lợi hợp
pháp của công dân. Nhiều bản án, quyết định của Tòa án được nhân dân đồng tình ủng
hộ và bảo đảm hiệu lực thi hành. Tuy nhiên, vẫn còn một số vụ, việc tại địa
phương người dân chưa chấp hành bản án có hiệu lực pháp luật, có nhiều trường hợp
diễn biến phức tạp, gay gắt, kéo dài gửi đơn đến nhiều cấp, nhiều ngành, trong
đó cá biệt có trường hợp gửi đơn đến cơ quan điều tra làm ảnh hưởng đến ANTT.
Nguyên nhân của tình trạng trên
là do chính sách, pháp luật về giải quyết mâu thuẫn, tranh chấp về đất đai
trong thời gian dài không được hoàn thiện đồng bộ, thiếu cụ thể và nhất quán; quy
định của pháp luật về giải quyết, chế tài xử lý chưa đủ mạnh để ngăn ngừa các
hành vi vi phạm. Việc chính sách, pháp luật về đất đai thường xuyên thay đổi
trong từng giai đoạn lịch sử, thiếu đồng bộ, chồng chéo, mâu thuẫn với pháp luật
về dân sự, dẫn đến tình trạng gửi đơn khiếu nại không có điểm dừng, không rõ
trách nhiệm cuối cùng thuộc về cơ quan nào.
Nhìn chung, tổ chức và cơ chế giải
quyết mâu thuẫn, tranh chấp về đất đai thiếu ổn định và bất cập so với yêu cầu
thực tế. Giải quyết một vụ mâu thuẫn, tranh chấp đòi hỏi phải có các bước điều
tra, nghiên cứu, kết luận và thi hành kết luận, do đó cần một đội ngũ những người
am hiểu pháp luật, có nghiệp vụ chuyên sâu và làm việc chuyên trách. Nhưng hiện
nay, hầu hết cán bộ làm công tác giải quyết mâu thuẫn, tranh chấp chủ yếu là
kiêm nhiệm; mâu thuẫn, tranh chấp về đất đai chủ yếu nảy sinh ở cấp huyện, xã
nhưng cơ quan có thẩm quyền thụ lý giải quyết ở cấp này lại không tương ứng. Chủ
tịch UBND các cấp là người chủ trì, chịu trách nhiệm chính về giải quyết mâu
thuẫn, tranh chấp nhưng lại phải giải quyết rất nhiều công việc khác nhau của địa
phương nên khó có điều kiện chuyên tâm về việc này. Đây là nguyên nhân chủ yếu
dẫn đến tình trạng giải quyết mâu thuẫn, tranh chấp chậm, thiếu dứt điểm, chất
lượng thấp, dẫn đến tình trạng khiếu kiện lại hoặc khiếu kiện vượt cấp. Trong tổ
chức thực hiện pháp luật về giải quyết tranh chấp mâu thuẫn, tranh chấp về lĩnh
vực đất đai, nhiều địa phương chưa làm tốt việc tiếp dân, nhận đơn, hướng dẫn cụ
thể theo pháp luật về việc nộp đơn dẫn đến tình trạng người đi khiếu kiện lúng
túng, mất nhiều thời gian, công sức khi phải đi hết nơi này đến nơi khác. Cá biệt
nhiều trường hợp chuyển cho Cơ quan công an, đặc biệt là Cơ quan điều tra là
chưa đúng với các quy định pháp luật về giải quyết mâu thuẫn, tranh chấp. Để chủ
động giải quyết tốt các vấn đề về mâu thuẫn, tranh chấp về đất đai; xin có ý kiến
như sau:
Một là, thường xuyên tuyên truyền
về các quy định pháp luật về lĩnh vực đất đai, về quyền và nghĩa vụ cá nhân
liên quan đến tài sản sở hữu...nhằm nâng cao ý thức pháp luật của người dân để
không vi phạm pháp luật về hình sự và tố tụng hình sự về tội phạm không chấp hành
án và tội chiếm giữ tài sản trái pháp luật.
Hai là, Bộ phận tiếp dân ở các cấp
cần khẩn trương kiện toàn về tổ chức và nâng cao trách nhiệm, tăng cường trách
nhiệm, tính chủ động của người đứng đầu các cơ quan nhà nước trong việc tiếp
công dân và giải quyết mâu thuẫn, tranh chấp nói chung và mâu thuẫn, tranh chấp
về đất đai nói riêng để giải quyết kịp thời, dứt điểm, công bố công khai kết quả
giải quyết, không để khiếu kiện vượt cấp diễn biến phức tạp, khiếu kiện đông
người phức tạp về ANTT.
Ba là, quan tâm thực hiện hòa giải
tại cơ sở; tăng cường phổ biến, giáo dục pháp luật, trợ giúp pháp lý trong việc
giải quyết mâu thuẫn, tranh chấp. Xử lý kiên quyết đối với các trường hợp lợi dụng
quyền công dân để kích động, gây rối, làm mất an ninh chính trị, trật tự an
toàn xã hội.