NHÂN QUYỀN & TỰ DO BÁO CHÍ THEO QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT

1. Nhận thức đúng về nhân quyền

Ở Việt Nam, bên cạnh thuật ngữ “quyền con người”, còn có thuật ngữ “nhân quyền”. Cả hai thuật ngữ này đều bắt nguồn từ thuật ngữ tiếng Anh “human rights”, mà nếu dịch trực tiếp sang tiếng Việt là quyền con người; còn nếu dịch qua Hán - Việt là nhân quyền. Xét về mặt ngôn ngữ học, theo Đại Từ điển tiếng Việt, quyền con người và nhân quyền là hai từ đồng nghĩa.

Nhân quyền, ở góc độ khái quát nhất, theo Liên hợp quốc, có thể hiểu là những gì bẩm sinh, vốn có của con người mà nếu không được bảo đảm thì chúng ta sẽ không thể sống như một con người. Tại Việt Nam, một số định nghĩa về quyền con người do một số chuyên gia, cơ quan nghiên cứu từng nêu ra cũng không hoàn toàn giống nhau, nhưng xét chung, quyền con người thường được hiểu là những nhu cầu, lợi ích tự nhiên, vốn có và khách quan của con người được ghi nhận và bảo vệ trong pháp luật quốc gia và các thỏa thuận pháp lý quốc tế.

Dù quy định theo cách nào thì quyền con người, quyền công dân cũng là một nội dung quan trọng, có tính xuyên suốt trong hiến pháp của các quốc gia. Một công trình nước ngoài, trên cơ sở khảo cứu 420 bản hiến pháp của các quốc gia trên thế giới, đã thống kê có đến gần 60 quyền con người được chế định trong hiến pháp các nước và luật nhân quyền quốc tế. Cụ thể: 1/ Quyền sống; 2/ Tự do biểu đạt; 3/ Tự do tôn giáo, tín ngưỡng; 4/ Tự do hội họp; 5/ Tự do lập hội; 6/ Tự do báo chí…vv. Như vậy tự do ngôn luận, tự do báo chí là quyền công dân được pháp luật quy định.

2. Luật quốc tế quy định về nhân quyền, quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí

Gần đây, các hoạt động tìm hiểu, thảo luận về quyền con người diễn ra ngày càng sôi nổi. Bản “Tuyên ngôn quốc tế nhân quyền” được phổ biến nhiều hơn đến mọi người. Người dân được hiểu rõ hơn các quyền của mình và yêu cầu các cán bộ công chức, cơ quan nhà nước tôn trọng các nghĩa vụ về nhân quyền. Các cơ quan nhà nước cũng hiểu rõ hơn và thực thi các biện pháp lập pháp, hành pháp và tư pháp để bảo vệ người dân, tạo dựng một xã hội lành mạnh, phát triển.

 

Tuyên ngôn quốc tế nhân quyền của Liên hợp quốc (viết tắt là UDHR, được Đại hội đồng Liên Hợp Quốc thông qua và công bố theo Nghị quyết số 217A (III) ngày 10/12/1948) không phải là một điều ước quốc tế nên không đòi hỏi các quốc gia phải ký kết hay gia nhập. Tuyên ngôn là một văn kiện chính trị, thể hiện cam kết chung của các quốc gia, đặc biệt là các thành viên của Liên Hợp Quốc (Việt Nam tham gia LHQ năm 1977). Theo thời gian, Tuyên ngôn Quốc tế nhân quyền (viết tắt là UDHR) trở thành luật tập quán, tức là về mặt pháp lý nó có giá trị thấp hơn các điều ước ràng buộc pháp lý. Tuyên ngôn Quốc tế nhân quyền và 2 công ước: Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị (viết tắt là ICCPR, Được thông qua và để ngỏ cho các quốc gia ký, phê chuẩn và gia nhập theo Nghị quyết số 2200 (XXI) ngày 16/12/1966 của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc. Có hiệu lực ngày 23/3/1976, căn cứ theo điều 49, Việt Nam gia nhập ngày 24/9/1982) và Công ước quốc tế về các quyền kinh tế, xã hội và văn hóa (viết tắt là ICESCR, được thông qua và để ngỏ cho các quốc gia ký, phê chuẩn và gia nhập theo Nghị quyết số 2200A (XXI) ngày 16/12/1966 của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc. Có hiệu lực ngày 03/01/1976, căn cứ theo Điều 27, Việt Nam gia nhập ngày 24/9/1982) làm thành trụ cột của luật nhân quyền quốc tế. Ba văn kiện này đôi khi được gọi chung là Bộ luật nhân quyền quốc tế.

Điều 29 của Tuyên ngôn quốc tế nhân quyền của Liên hợp quốc quy định rõ: “1. Mọi người đều có những nghĩa vụ đối với cộng đồng là nơi duy nhất mà ở đó nhân cách của bản thân họ có thể phát triển tự do và đầy đủ. 2. Khi hưởng thụ các quyền và tự do của mình, mọi người chỉ phải tuân thủ những hạn chế do luật định, nhằm mục đích bảo đảm sự công nhận và tôn trọng thích đáng đối với các quyền và tự do của người khác, cũng như nhằm đáp ứng những yêu cầu chính đáng về đạo đức, trật tự công cộng và phúc lợi chung trong một xã hội dân chủ”. Vì thế khi hành xử nhân quyền và thụ hưởng tự do, mọi người chỉ phải chịu những hạn chế do luật định - và những hạn chế này chỉ nhằm mục tiêu bảo đảm sự thừa nhận và tôn trọng nhân quyền, và quyền tự do của những người khác, cũng như nhằm thỏa mãn những đòi hỏi chính đáng về luân lý, trật tự công cộng, và nền an sinh chung trong một xã hội dân chủ.

Tại Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị năm 1966 được hơn 150 quốc gia tán thành và phê chuẩn, hàng loạt các quyền dân sự, chính trị như quyền tự do đi lại, lựa chọn nơi cư trú, quyền tự do tư tưởng, tín ngưỡng và tôn giáo, quyền tự do ngôn luận, quyền tự do lập hội, quyền hội họp hòa bình... đều là các quyền bị hạn chế và sự hạn chế đó phải do pháp luật quy định. Ngoài các lý do để bảo vệ quyền và tự do của người khác, trật tự công cộng, đạo đức xã hội và phúc lợi chung, các quyền này còn bị hạn chế bởi sự cần thiết để bảo vệ an ninh, lợi ích quốc gia, an toàn và trật tự công cộng... Như tại mục 3, Điều 19 của Công ước ghi rõ: “3. Việc thực hiện những quyền quy định tại khoản 2 điều này kèm theo những nghĩa vụ và trách nhiệm đặc biệt. Do đó, việc này có thể phải chịu một số hạn chế nhất định, tuy nhiên, những hạn chế này phải được quy định trong pháp luật và là cần thiết để: a) Tôn trọng các quyền hoặc uy tín của người khác, b) Bảo vệ an ninh quốc gia hoặc trật tự công cộng, sức khoẻ hoặc đạo đức của xã hội.”  Tại Điều 20 của Công ước còn quy định một hạn chế cần thiết của quyền tự do biểu đạt; theo đó “1. Mọi hình thức tuyên truyền cho chiến tranh đều bị pháp luật nghiêm cấm. 2. Mọi chủ trương  gây hằn thù dân tộc, chủng tộc hoặc tôn giáo để kích động sự phân biệt đối xử về chủng tộc, sự thù địch, hoặc bạo lực đều phải bị pháp luật nghiêm cấm.”

Điều 10 của Công ước bảo vệ Nhân quyền và các quyền Tự do căn bản của châu Âu (còn gọi là Công ước châu Âu về Nhân quyền, có hiệu lực từ ngày 03/9/1953) ghi nhận một danh sách dài các hạn chế của tự do ngôn luận, vì việc thực hiện nó có thể là đối tượng của các điều kiện, giới hạn, hay hình phạt như trong Luật và cần thiết trong một xã hội dân chủ. Những giới hạn đó có thể được biện minh bởi: các lợi ích an ninh quốc gia, toàn vẹn lãnh thổ hay an toàn công cộng; ngăn ngừa rối loạn, tội phạm, bảo vệ sức khỏe hay đạo đức; bảo vệ danh dự và quyền của người khác; ngăn ngừa tiết lộ thông tin mật, hay duy trì quyền lực và tính công bằng của tư pháp.

3. Luật pháp các nước quy định về tự do ngôn luận, tự do báo chí

Trong xã hội tư bản, báo chí hoạt động trong môi trường của pháp luật tư sản. Cái mà họ gọi là “tự do báo chí” đã bị cắt xén để phục vụ lợi ích của giai cấp cầm quyền. Xin nêu vài ví dụ tiêu biểu:

Theo quy định của Hiến pháp Mỹ thì Quốc hội không có quyền ban hành bất cứ văn bản nào nhằm hạn chế tự do báo chí, tự do ngôn luận. Tuy nhiên, đến năm 1798, Quốc hội Mỹ đã thông qua Đạo luật Phản loạn quy định “việc viết, in, phát biểu hay phổ biến… mọi văn bản sai sự thực, có tính chất xúc phạm hay ác ý chống chính quyền đều là tội.”

Bên cạnh đó, Điều 2385 Chương 115 - Bộ luật Hình sự Mỹ, nghiêm cấm mọi hành vi “in ấn, xuất bản, biên tập, phát thanh, truyền bá, buôn bán, phân phối hoặc trưng bày công khai bất kỳ tài liệu viết hoặc in nào có nội dung vận động, xúi giục hoặc giảng giải về trách nhiệm, sự cần thiết tham vọng hoặc tính đúng đắn của hành vi lật đổ hoặc tiêu diệt bất kỳ chính quyền cấp nào tại Mỹ bằng vũ lực hoặc bạo lực.”

Cũng theo Hiến pháp Mỹ thì Tòa án tối cao được phép đưa ra những trừng phạt pháp lý khi phát hiện báo chí có hành vi phá hoại, lăng nhục, vu khống, xúc xiểm nhà nước, xã hội và cá nhân. Vì thế, hàng năm có hàng trăm các văn bản lớn nhỏ khác nhau được Tòa án tối cao ban hành để điều hành và kiểm soát báo chí ở Mỹ. Ngoài ra, theo Hiến pháp của các bang, việc truy tố đối với tội lạm dụng quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí cũng được coi là hợp pháp. Như vậy, tuy quốc hội Mỹ không được phép ban hành các văn bản hạn chế tự do báo chí, nhưng kể từ năm 1787, tòa án tối cao và chính quyền các bang đã ban hành hàng trăm văn bản quy phạm pháp luật làm công cụ điều phối tự do thông tin báo chí, chứ không phải tự do vô hạn, tự do hoàn hảo như một số người lầm tưởng.

Pháp luật về tự do ngôn luận của nước Pháp đưa ra các chế tài nghiêm khắc trừng trị người nào lạm dụng quyền tự do ngôn luận làm ảnh hưởng tới quyền, lợi ích hợp pháp của người khác. Trước hết đó là việc bảo vệ nhân phẩm con người, chống lại việc vu khống, bôi nhọ (Điều 29 Luật 1881), bảo vệ, chống lại việc xâm phạm đời tư (Điều 9 Bộ luật Dân sự), chống phân biệt chủng tộc, tôn giáo (Điều 32 Luật 1881), kích động bạo lực, gây hận thù (Điều 24 Luật 1881)… Ngoài ra, còn đưa ra các quy định nhằm bảo vệ một số lợi ích cơ bản của quốc gia, như cấm xuất bản một số tài liệu liên quan đến an ninh quốc gia (Điều 413 - 9 Luật Hình sự). Thực tế ở Pháp người ta đã chứng kiến nhiều vấn đề xã hội phức tạp, mà một trong những nguyên nhân sâu xa là từ hệ lụy (trực tiếp hoặc gián tiếp) của việc lạm dụng cái gọi là “tự do báo chí không giới hạn”. Điển hình, như: vụ việc tình báo Pháp tổ chức do thám, nghe trộm điện thoại của các nhà báo thuộc Nhật báo Le Monde năm 2011. Bộ phim “Sự ngây thơ của các tín đồ Hồi giáo” ra đời năm 2012 ở Mỹ, được cho là báng bổ đạo Hồi đã tạo ra làn sóng bạo động tại hàng chục quốc gia Hồi giáo trên toàn thế giới. Ngày 07-01-2015 vừa qua được cho là ngày đen tối nhất trong lịch sử báo chí Pháp với sự kiện bọn khủng bố đã nổ súng sát hại 12 người tại Tòa soạn báo Charlie Hebdo vì lý do tôn giáo. Trước sự kiện thảm sát tại Tòa soạn báo Charlie Hebdo, Giáo hoàng Francis đã cho rằng: “Tự do báo chí không phải vô giới hạn khi tự do đó xúc phạm tới tín ngưỡng tôn giáo”.

Ở CHLB Ðức, theo quy định của Ðiều 5 Ðạo luật cơ bản (tức Hiến pháp) thì mọi người có quyền thể hiện quan điểm của mình qua hình ảnh, lời phát biểu, bài viết trên sách báo, hay phát tán qua phát thanh, truyền hình; vì tự do báo chí là một phần của tự do ngôn luận. Trong đó cũng ghi rõ "không có sự kiểm duyệt", nhưng điều đó không có nghĩa, người viết hoàn toàn tự do, không cần phải quan tâm tới các quy định pháp lý. Theo các nguyên tắc cơ bản của Hiến pháp CHLB Ðức, các quy định cụ thể về tự do báo chí lại thuộc về thẩm quyền của các tiểu bang. Vì vậy, mỗi tiểu bang đều có Luật Báo chí (Pressegesetz) riêng. Cơ sở pháp lý trực tiếp nhất của Luật Báo chí là Hiến pháp tiểu bang. Vì thế, Luật Báo chí không chỉ ghi cụ thể các quyền lợi, trách nhiệm mà cả giới hạn của báo chí phù hợp với hoàn cảnh đặc thù của khu vực mình. Thí dụ, Ðiều 1 Luật Báo chí ở tiểu bang Ba-va-ri-a ghi rõ: Tự do ngôn luận và báo chí được bảo đảm qua các Ðiều 110, 111, 112 Hiến pháp Ba-va-ri-a. Cần lưu ý, trong khoản 1 Ðiều 110 của Hiến pháp Ba-va-ri-a viết về tự do ngôn luận và báo chí, song trong khoản 2 lại ghi rõ: Chống lại các loại văn chương bẩn thỉu và độc hại là nhiệm vụ của Nhà nước và các cơ quan địa phương. Luật Báo chí của các tiểu bang tuy có một số điểm khác nhau, nhưng có một điểm rất giống nhau, như ở Tiểu bang Ba-va-ri-a, điểm đó được ghi trong Ðiều 117 của Hiến pháp: Sự hưởng thụ tự do cho mỗi người đều phụ thuộc vào việc tất cả mọi người thực hiện nghĩa vụ trung thành với Nhân dân, Hiến pháp, Nhà nước và Luật pháp.

Ðể cụ thể hóa giới hạn về quyền tự do báo chí, có nhiều quy định cụ thể được ban hành trong các bộ luật của Liên bang. Bên cạnh Công an hình sự liên bang và tiểu bang, ở CHLB Ðức còn có lực lượng của các cơ quan bảo vệ Hiến pháp cấp liên bang và tiểu bang. Ðây là các cơ quan tình báo đối nội. Trong các cơ quan này, có một lực lượng không nhỏ hằng ngày chuyên đọc sách báo, tin tức do các cá nhân và tổ chức phát tán trên mạng để thu thập tin tức và bằng chứng, khi cần thiết sẽ phục vụ cho các thủ tục xét xử hình sự. Ðể ngăn ngừa những mối nguy hiểm từ các phương tiện truyền thông đối với thanh, thiếu niên, một cơ quan thanh tra liên bang đã được thành lập. Trừ các nhật báo và tạp chí chính trị, các ấn phẩm còn lại đều có thể bị cơ quan này kiểm duyệt và xử lý theo quy định.

Nhìn sang một nước khác - I-ta-li-a, theo đánh giá của một số tổ chức quốc tế thì tình hình tự do báo chí trong các năm gần đây khá phức tạp. Thị trường báo chí được chia thành bốn nhóm, gồm: nhóm Editoriale L'Espresso (La Republica), nhóm Ri-dô-li với chủ sở hữu chính là gia đình Ác-nen-li Phi-át (La Stampa), nhóm các nhà xuất bản độc lập (II Giorno) và nhóm Béc-lu-xcô-ni. Nhiều người lo ngại trước "tiến trình Béc-lu-xcô-ni hóa" toàn bộ hệ thống truyền thông ở I-ta-li-a. Về phần mình, các chính phủ ở I-ta-li-a cũng tìm cách gây áp lực với báo chí. Thí dụ, năm 2011 một dự thảo luật được đưa ra bàn bạc, theo đó thì nhà báo (rất khác với các cá nhân khác) có thể bị phạt tù vì tội vu khống. Ðặc biệt là ở I-ta-li-a nhiều nhà báo đã bị đe dọa đến tính mạng, nếu họ viết về tội phạm và hoạt động của ma-phi-a.

Luật pháp của các nước khác, về nguyên tắc cũng công nhận quyền tự do báo chí, tự do ngôn luận, nhưng không coi quyền này là “tự do tuyệt đối.” Điều 36 Hiến pháp Cộng hòa Kyrgyzstan mặc dù tuyên bố “truyền thông tự do,” nhưng đã cụ thể hóa tuyên bố này trong Điều 17: “Hiến pháp và Luật của nước Cộng hòa Kyrgyzstan hạn chế đối với việc thực hiện các quyền và quyền tự do được cho phép chỉ trong trường hợp nhằm đảm bảo quyền và tự do của người khác, đảm bảo an toàn và trật tự xã hội, toàn vẹn lãnh thổ và bảo vệ trật tự hiến pháp.

Nhưng trong quá trình thực hiện, tinh thần về các quyền và các quyền tự do hợp hiến không được phép bị ảnh hưởng.” Điều 8 Hiến pháp Senegal thừa nhận việc đảm bảo quyền tự do ngôn luận và tự do báo chí, song cũng coi các quyền này là “đối tượng điều chỉnh và bị hạn chế bởi luật và các quy định pháp luật.” Điều này hoàn toàn phù hợp với nội dung “Tuyên ngôn thế giới về nhân quyền” (năm 194 8) của Liên hợp quốc đã được khẳng định tại Điều 29: “Mỗi người đều có nghĩa vụ đối với cộng đồng, trong khi hưởng thụ các quyền về tự do cá nhân, phải chịu những hạn chế do luật định nhằm mục đích duy nhất là bảo đảm việc thừa nhận và tôn trọng đối với các quyền tự do của người khác và phù hợp với những đòi hỏi chính đáng về đạo đức, trật tự công cộng và phúc lợi chung trong một xã hội dân chủ.”

Tuy nhiên, vì sao các quốc gia ở châu Á thường hay bị một số tổ chức ở phương Tây cho rằng không có tự do báo chí, hoặc có mức độ xếp hạng thấp? Như đã nói ở trên, cách tiếp cận về quyền tự do báo chí, tự do ngôn luận theo khuôn khổ pháp luật khác nhau và sự khác biệt về văn hóa đã dẫn đến cách nhìn nhận áp đặt đó.

Ở Singapore năm 1988, khi chính quyền của Thủ tướng Lý Quang Diệu bị chỉ trích là hạn chế quyền tự do báo chí, ông đã xuất hiện trước Hiệp hội Biên tập Mỹ và phát biểu: Chúng tôi cho phép các nhà báo người Mỹ tới Singapore để đưa tin về Singapore cho người dân nước họ biết. Nhưng chúng tôi không thể cho phép họ chiếm vai trò ở Singapore như truyền thông Mỹ có ở Mỹ. Đó là vai trò giám sát, đối nghịch và thẩm tra chính quyền.

Singapore là quốc gia non trẻ, từ điểm xuất phát hầu như là một con số 0 (zero) tròn trĩnh đã phát triển vượt bậc khiến cả thế giới phải khâm phục, tại sao lại phải đối diện với sự chỉ trích mạnh mẽ của phương Tây về quyền tự do, trong đó có tự do báo chí? Trên thực tế, sự phát triển của quốc gia này lại như là một minh chứng cho sự khác biệt về cách tiếp cận các quyền phổ quát của con người mà trước hết cần thừa nhận các quyền ấy phụ thuộc vào hệ thống pháp luật riêng và sự khác biệt văn hóa.

Những ví dụ nêu trên cho thấy, không một quốc gia nào trên thế giới coi quyền “tự do báo chí,” “tự do ngôn luận” là tuyệt đối.

4. Tự do báo chí ở Việt Nam

Trên tinh thần chung đó, ngày nay Hiến pháp của hầu hết các quốc gia đều quy định quyền tự do báo chí. Hiến pháp Việt Nam qua các thời kỳ đã quy định quyền tự do báo chí. Tại Điều 25, Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (năm 2013) quy định: “Công dân có quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tiếp cận thông tin, hội họp, lập hội, biểu tình. Việc thực hiện các quyền này do pháp luật quy định.”

Điều 2 Luật Báo chí năm 1989 và luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Báo chí (ngày 12-6-1999) quy định Bảo đảm quyền tự do báo chí, quyền tự do ngôn luận trên  báo chí: “Nhà nước tạo điều kiện thuận lợi để công dân thực hiện quyền tự do báo chí, quyền tự do ngôn luận trên báo chí và để báo chí phát huy đúng vai trò của mình. Báo chí, nhà báo hoạt động trong khuôn khổ pháp luật và được Nhà nước bảo hộ ; không một tổ chức, cá nhân nào được hạn chế, cản trở báo chí, nhà báo hoạt động. Không ai được lạm dụng quyền tự do báo chí, quyền tự do ngôn luận trên báo chí để xâm phạm lợi ích của Nhà nước, tập thể và công dân. Báo chí không bị kiểm duyệt trước khi in, phát sóng.”

Có thể khẳng định Việt Nam là quốc gia tự do báo chí. Tất cả các cơ quan, đoàn thể ở Trung ương và các địa phương đều có báo hoặc tạp chí, có địa phương có gần 30 cơ quan báo chí; báo chí còn được phân theo giới tính, lứa tuổi: từ nhi đồng, thiếu niên, thanh niên, người cao tuổi đều có báo và tạp chí của mình.

Hiện nay, cả nước có 845 cơ quan báo chí in với 1.118 ấn phẩm, một hãng thông tấn quốc gia, 67 đài phát thanh - truyền hình, số lượng các kênh chương trình phát thanh - truyền trình quảng bá là 179 kênh, số lượng đơn vị cung cấp truyền hình cáp là 33 đơn vị, 98 cơ quan báo chí điện tử và 1.525 trang thông tin điện tử tổng hợp; 420 mạng xã hội được phép hoạt động với lượng truy cập rất cao, ảnh hưởng ngày càng lớn về thông tin.

Trước sự phát triển của Internet, các mạng xã hội và nhiều ứng dụng khác, cho đến nay các cơ quan quản lý nhà nước của Việt Nam không ngăn chặn và can thiệp, bảo đảm quyền tự do thông tin của mọi công dân. Hành lang pháp lý bao gồm Hiến pháp, luật và các nghị định, thông tư liên quan đến quyền tự do báo chí, tự do ngôn luận ngày càng tiếp tục hoàn thiện hơn, phù hợp với các điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước và tình hình phát triển của báo chí.

Các cơ quan ngôn luận của Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị, tổ chức xã hội, nghề nghiệp trở thành diễn đàn bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mọi tầng lớp nhân dân. Quan trọng hơn nữa, báo chí Việt Nam không chỉ đóng vai trò tuyên truyền, phổ biến mà còn phản biện, góp ý cho đường lối, chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước, góp phần vào công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và sự nghiệp đại đoàn kết dân tộc. Còn đối với nhà báo, ngoài trách nhiệm thông tin đúng sự thật, vai trò công dân của nhà báo phải được đặt lên hàng đầu với sứ mệnh đặc biệt đối với lợi ích quốc gia, dân tộc.

Vì vậy, tự do báo chí không phải là vô hạn. Quyền tự do đó phải được đặt trong khuôn khổ của pháp luật, phục vụ lợi ích của quốc gia, dân tộc; không xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

RẠNG ĐÔNG